rashtriy parivarik labh yojana: राष्ट्रीय पारिवारिक लाभ योजना (Post Office Jan Suraksha Yojana: कमी गुंतवणूक, जास्त फायदा: पोस्ट ऑफिसच्या जन सुरक्षा योजना Family Benefit Scheme – NFBS) ही एक अत्यंत महत्त्वाची योजना आहे जी उत्तर प्रदेश सरकारकडून चालवली जाते. या योजनेचा उद्देश गरीब आणि गरजू कुटुंबांना आर्थिक संकटात तात्काळ मदत देणे आहे. विशेषतः जेव्हा कुटुंबातील मुख्य कमावती व्यक्तीचा मृत्यू होतो, तेव्हा हे कुटुंब अचानक संकटात सापडते. अशा वेळी, सरकार या NFBS योजनेच्या माध्यमातून रु. 30,000 ची थेट मदत करते.
rashtriy parivarik labh yojana: योजना सुरू होण्याचा इतिहास
राष्ट्रीय पारिवारिक लाभ योजना उत्तर प्रदेशमध्ये 2016 साली सुरू करण्यात आली. उत्तर प्रदेश सरकारने ही योजना गरीब आणि दुर्बळ वर्गासाठी सुरू केली. मुख्य उद्देश होता की, जेव्हा कुटुंबातील कमावणारा सदस्य अचानक मृत्यू पावतो, तेव्हा त्या कुटुंबाला थोडाफार आधार मिळावा.
या योजनेमुळे हजारो कुटुंबांना आधार मिळाला आहे. सरकारकडून या योजनेसाठी वेळोवेळी बजेट दिलं जातं आणि जिल्हास्तरावरून अर्जांची छाननी करून योग्य लाभार्थ्यांना पैसे ट्रान्सफर केले जातात.
योजनेत मिळणारी मदत किती?
या योजनेत सरकारकडून थेट ₹30,000 ची एकरकमी रक्कम लाभार्थीच्या बँक खात्यात ट्रान्सफर केली जाते. कोणत्याही प्रकारचा कागदोपत्री त्रास न देता, योग्य अर्जदाराच्या खात्यात थेट पैसे जमा होतात.
पात्रतेचे निकष (Eligibility Criteria)
ही योजना फक्त उत्तर प्रदेश राज्यातील नागरिकांसाठी लागू आहे. खाली दिलेल्या निकषांनुसार जर कोणी पात्र असेल, तर त्याने या योजनेसाठी अर्ज करावा:
- स्थायिक रहिवासी (Permanent Resident): लाभार्थी उत्तर प्रदेशचा रहिवासी असावा.
- कुटुंबप्रमुखाचा मृत्यू: कुटुंबातील कमावता सदस्य मृत्यू पावलेला असावा.
- वयाची अट: मृत व्यक्तीचे वय 18 ते 60 वर्षांच्या दरम्यान असावे.
- उत्पन्न मर्यादा:
- शहरी भाग: वार्षिक उत्पन्न ₹56,450 पेक्षा कमी असावे.
- ग्रामीण भाग: वार्षिक उत्पन्न ₹46,080 पेक्षा कमी असावे.
- दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंब (BPL): लाभार्थी कुटुंब BPL यादीत असावे.
- सरकारी नोकरी नाही: मृत व्यक्ती सरकारी नोकरीत नसावी.
- मृत्यूचा प्रकार: नैसर्गिक मृत्यू, अपघात, आत्महत्या या सर्व प्रकारांना या योजनेत समावेश आहे, पण प्रकरणाची तपासणी आवश्यक आहे.
अर्ज करण्याची प्रक्रिया (How to Apply)
या योजनेसाठी अर्ज ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन पद्धतीने करता येतो.
ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया:
- उत्तर प्रदेश सरकारच्या Social Welfare Department च्या Official Website वर जा.
- “राष्ट्रीय पारिवारिक लाभ योजना” या सेक्शनमध्ये जा.
- नवीन अर्जावर क्लिक करा.
- आवश्यक माहिती फॉर्ममध्ये भरून documents upload करा.
- फॉर्म सबमिट करा आणि application number लक्षात ठेवा.
ऑफलाईन अर्ज प्रक्रिया:
- जवळच्या तहसील कार्यालयात (Tehsil Office) जा.
- तिथे उपलब्ध असलेल्या फॉर्ममध्ये माहिती भरून documents attach करा.
- सर्व कागदपत्रांसह फॉर्म सबमिट करा.
लागणारी कागदपत्रं (Documents Required)
- लाभार्थीचा ओळखपत्र (ID Proof) – आधार कार्ड, मतदार कार्ड
- BPL प्रमाणपत्र
- मृत व्यक्तीचा वयाचा दाखला (Age Proof)
- मृत व्यक्तीचा मृत्यू प्रमाणपत्र (Death Certificate)
- उत्पन्न प्रमाणपत्र (Income Certificate)
- बँक पासबुकची झेरॉक्स
- निवासी प्रमाणपत्र (Domicile Certificate)
योजनेचे फायदे (Benefits of NFBS)
- गरीब कुटुंबांना तात्काळ आर्थिक मदत मिळते.
- बँकेत थेट पैसे ट्रान्सफर होतात.
- कुटुंबाची प्राथमिक गरजा पूर्ण होतात.
- शिक्षण, आरोग्य आणि अन्नधान्य यासाठी थोडीफार मदत होते.
- योजनेचा प्रोसेस पारदर्शक आहे.
नागरिकांनी काय करावे?
- जर आपल्याकडे पात्रता आहे, तर वेळ न दवडता अर्ज करा.
- सर्व documents तयार ठेवा.
- तहसील कार्यालयात जाऊन अधिक माहिती मिळवा.
- ऑनलाईन अर्ज करण्यास सक्षम नसल्यास, CSC केंद्रांची मदत घ्या.
सरकारचे प्रयत्न
उत्तर प्रदेश सरकार सातत्याने या योजनेचा विस्तार करत आहे. डिजिटल इंडिया च्या माध्यमातून अर्ज प्रक्रिया सुलभ करण्यात आली आहे. DBT (Direct Benefit Transfer) च्या माध्यमातून पैसे थेट खात्यावर जमा होतात. त्यामुळे भ्रष्टाचाराला आळा बसला आहे.
निष्कर्ष
राष्ट्रीय पारिवारिक लाभ योजना ही गरजू कुटुंबांसाठी संजीवनी आहे. कमावती व्यक्ती गमावलेलं कुटुंब एकदम संकटात येतं, आणि त्यावेळी ही रक्कम उपयोगी पडते. सरकारकडून मिळणारी ही मदत काही काळापुरती का होईना, पण कुटुंबाला उभं राहण्यासाठी मदत करते.
या योजनेचा फायदा घेण्यासाठी नागरिकांनी सतर्क आणि जागरूक राहणं आवश्यक आहे. योग्य माहिती आणि योग्य दस्तऐवज असल्यास, हा लाभ सहज मिळू शकतो. त्यामुळे अशा गरजू कुटुंबांनी योजनेचा लाभ घ्यावा आणि सरकारच्या या उपक्रमाला यशस्वी करावे.